Prawo pracy w pigułce – 8 ważnych pojęć

Urlop wypoczynkowy, płatne zwolnienie chorobowe czy ochrona przed zwolnieniem – to przykładowe uprawnienia, z których możesz korzystać jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Poznaj również inne pojęcia prawne istotne dla pracowników.

Czego dowiesz się z artykułu?

• Co to jest kodeks pracy?
• Prawo pracy – najważniejsze zagadnienia
• Nowy kodeks pracy 2020 – co się zmieniło?

Samo pojęcie pracy jest Ci znane od dzieciństwa. Ale z nim związane są inne, bardziej skomplikowane określenia, istotne dla każdego pracownika. Ich znaczenie nie zawsze jest oczywiste.

Co to jest kodeks pracy?

Największa ochrona prawna przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Wynika ona z kodeksu pracy, czyli zbioru aktów, które regulują przywileje i obowiązki pracownika oraz pracodawcy.

Poczujesz się pewniej, gdy zapoznasz się z treścią ustawy – przynajmniej w podstawowym zakresie. To szczególnie ważne, jeśli obecna posada to Twoja pierwsza praca i nie masz jeszcze zbyt wiele doświadczenia.

| 7 zasad prawa pracy

Prawo pracy – najważniejsze zagadnienia

Czy wiesz, że możesz zostać ukarany za łamanie przepisów BHP albo że nie możesz zrezygnować z urlopu wypoczynkowego? Umiejętność egzekwowania swoich praw i przestrzeganie zasad obowiązujących w firmie ma bardzo duże znaczenie. Aby zyskać większą świadomość, poznaj podstawowe definicje.

• Stosunek pracy – relacja łącząca pracownika i pracodawcę. Nawiązuje się ją poprzez zawarcie umowy o pracę na piśmie. Z chwilą podpisania dokumentu zatrudniony zobowiązuje się m.in. do wykonywania obowiązków za określoną pensję, a zatrudniający – do wypłaty wynagrodzenia.

• Pensja (wynagrodzenie chorobowe, wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za czas przestoju, wynagrodzenie urlopowe) – finansowa gratyfikacja za pracę przysługująca za przepracowany okres. W wyjątkowych sytuacjach można otrzymać zapłatę także za czas, kiedy nie wykonywało się obowiązków (choroba, przestój, dyżur itd.).

• Czas pracy – liczba godzin do przepracowania w ciągu doby, tygodnia itd. W przypadku pracowników zatrudnionych na pełny etat dzienna norma czasu pracy wynosi zwykle 8 godzin, a tygodniowa 40 godzin. Przekraczając ją, pracujesz w nadgodzinach, za które przysługuje Ci dodatkowe wynagrodzenie lub czas wolny – oczywiście przy założeniu, że pracujesz w podstawowym czasie pracy.

• BHP – normy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie. Za ich naruszanie grożą sankcje przewidziane w kodeksie pracy: upomnienie, nagana, kara pieniężna lub zwolnienie dyscyplinarne. Pracodawca również nie powinien łamać zasad BHP, ponieważ może zostać ukarany przez Państwową Inspekcję Pracy lub sąd pracy. Sankcje działają w obie strony, np. pracownik może wypowiedzieć umowę dyscyplinarnie, jeśli dostarczy orzeczenie lekarskie, w którym został stwierdzony szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na jego zdrowie. Pracodawca zobowiązany jest przenieść go do innej pracy (we wskazanym w orzeczeniu terminie), odpowiedniej dla stanu zdrowia i zgodnej z kwalifikacjami zawodowymi. Niedopełnienie tego obowiązku uprawnia podwładnego do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. W razie potrzeby wszystkie szczegółowe pojęcia związane z BHP z łatwością znajdziesz w internetowych słownikach.

• Państwowa Inspekcja Pracy – organ, który kontroluje, czy w zakładach pracy są przestrzegane przepisy prawa pracy. PIP sprawdza m.in., czy zatrudnieni nie przekraczają limitów nadgodzin lub czy wynagrodzenia wypłacane przez pracodawcę są odpowiednio wysokie.

• Urlopy pracownicze – płatne lub bezpłatne przerwy w pracy. Gdy pracujesz na etacie, masz prawo do corocznego, 20- albo 26-dniowego urlopu wypoczynkowego. Możesz korzystać z wolnych dni również w ramach urlopów: na żądanie, okolicznościowego, bezpłatnego, macierzyńskiego, ojcowskiego itd.

• Zwolnienie/wypowiedzenie – jedna z możliwości rozwiązania stosunku pracy. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą zakończyć współpracę, wręczając drugiej stronie wypowiedzenie. Istnieją również inne sposoby rozwiązywania stosunku pracy: za porozumieniem stron i bez wypowiedzenia.

• Ochrona przed zwolnieniem – przywilej, z którego korzystają m.in. zatrudnieni w wieku przedemerytalnym, pracownice w ciąży i osoby przebywające na urlopie lub zwolnieniu chorobowym.

Powyższe pojęcia i ich wyjaśnienia to prawo pracy w pigułce. Jeśli chcesz dokładniej zapoznać się ze swoimi prawami i obowiązkami, zajrzyj do internetowej wersji dokumentu.

Nowy kodeks pracy 2020 – co się zmieniło?

Dobrze wiedzieć, że chociaż definicje pojęć pozostają stałe, to przepisy zawarte w kodeksie pracy co jakiś czas ulegają zmianom. Dlatego warto na bieżąco śledzić wszelkie nowelizacje. Najczęściej są to kwestie związane z wprowadzeniem nowego prawa pracy w obszarach, w których do tej pory zasady były niedookreślone i dawały pole do nadużyć.

Właśnie takich zagadnień dotyczą zmiany kodeksu pracy 2020. Nowości, które weszły w życie, służą poprawie skuteczności egzekucji alimentów. Pracodawcy, którzy zatajają wysokość wynagrodzeń pracowników zobowiązanych do płacenia alimentów, będą mogli zostać ukarani wysoką grzywną – ponieważ w ten sposób utrudniają ściąganie od nich należności alimentacyjnych.

Jak mówi stara zasada prawnicza – nieznajomość prawa szkodzi. Dlatego tak ważne jest to, żeby pracownicy znali kluczowe pojęcia i mieli świadomość własnych praw i obowiązków.