Czego dowiesz się z artykułu?
• Premia a nagroda – czym się różnią?
• Premia roczna regulaminowa – na jakich zasadach?
• Premia regulaminowa – o co musi zadbać pracodawca?
• Premia uznaniowa w umowie o pracę – za co można ją otrzymać?
• Premia dla pracownika – w jakich zawodach możesz liczyć na dodatki do pensji?
• Wynagrodzenie i premia netto-brutto
• Premia a urlop i chorobowe – co z wynagrodzeniem?
Premia uznaniowa a regulaminowa – czy wiesz, czym się różnią i które z nich obowiązują w Twoim miejscu pracy? Przeczytaj i sprawdź w odpowiednich dokumentach – szef powinien jasno i precyzyjnie określić zasady przyznawania dodatkowych pieniędzy. Warunki premiowania można ustalać dowolnie – ważne, by nie były sprzeczne z obowiązującym prawem.
Premia a nagroda – czym się różnią?
Zasady wypłacania wynagrodzenia za pracę zostały określone w dziale III kodeksu pracy (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19740240141). Według tego dokumentu wynagrodzenie za pracę zawiera różne składniki, które powinny zostać wskazane w umowie. Jego najważniejszą częścią jest płaca zasadnicza. Możesz otrzymywać również dodatki obligatoryjne (np. za nadgodziny lub za pracę w nocy) oraz fakultatywne, o których przyznaniu decyduje pracodawca (np. za pracę w warunkach szkodliwych). Wynagrodzenie bywa też powiększone o premie regulaminowe i nagrody.
W rozróżnieniu powyższych świadczeń pomagają kryteria wskazane w wyrokach Sądu Najwyższego:
- z 30 marca 1977 r. (I PRN 26/77),
- z 10 czerwca 1983 r. (III PZP 25/83),
- z 30 lipca 1986 r. (III PZP 47/86),
- z 21 września 2006 r. (II PK 13/06).
Z treści wyroków wynika m.in., że premie wypłaca się ze środków funduszu płac, a nagrody – z innych środków.
Dodatkowo premia regulaminowa ma charakter roszczeniowy. Aby ją otrzymać, musisz sprostać wymaganiom określonym w umowie o pracę, układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub w innych przepisach. Po ich spełnieniu masz prawo domagać się od pracodawcy wypłaty świadczenia, również przed sądem pracy.
Pojęcie „premia uznaniowa”, które również często pojawia się w regulaminach wynagradzania, jest mylące. Aby otrzymać taką premię, trzeba zrealizować określone wymogi wskazane w regulacjach wewnątrzzakładowych. Świadczenie należy się z chwilą spełnienia wskazanych kryteriów. Zgodnie z przepisami prawa pracy przyznanie premii jest obligatoryjne.
Nie możesz domagać się świadczenia, które posiada cechy nagrody (czyli według kodeksu pracy premii uznaniowej), ale masz prawo żądać wypłaty premii regulaminowej. Użycie niewłaściwej nazwy składnika pensji w regulaminie wynagradzania prowadzi do nieporozumień. Takie konflikty często znajdują swój finał w sądzie pracy.
Najważniejszym sposobem identyfikacji premii jest sposób jej wypłacania. Jeśli są określone kryteria, które należy spełnić, aby dostać premię, to wówczas staje się ona roszczeniowa (nawet jeśli nie jest wpisana w regulamin/umowę).
Normy pracy – jaką pełnią funkcję?
Premia roczna/kwartalna regulaminowa – na jakich zasadach?
Kryteria, które należy spełnić, aby otrzymać premię, mogą być wskazane w regulaminie wynagradzania, w umowie o pracę lub w innych dokumentach. Masz prawo wnioskować o dodatkowy składnik np. wtedy, gdy:
- Spełniłeś wymagania wskazane w ustawie
Osiągając odpowiedni staż pracy, np. 20 lub 25 lat, możesz nabyć prawo do nagrody jubileuszowej z okazji okrągłej rocznicy pracy. Nie jest ona jednak przyznawana wszystkim. Ten szczególny przywilej przysługuje wyłącznie pracownikom sfery budżetowej – chyba że istnieje odpowiedni zapis w regulaminie danej firmy.
- Przepracowałeś dany okres (np. rok) bez upomnień czy nagan
Pracodawcy przyznają często premie roczne. Prawo do nich może być uzależnione np. od wyników. Jakość pracy to dodatkowy warunek wymieniany w regulacjach wewnątrzzakładowych. Świadczenie nie będzie Ci przysługiwać, jeśli niedbale wykonywałeś swoje obowiązki.
- Zrealizowałeś albo przekroczyłeś normy (np. produkcji, sprzedaży itd.)
Pracujesz w przedsiębiorstwie produkcyjnym i osiągasz wysokie wyniki? Przekraczasz normy np. o 15-20%? Z regulaminu wynagradzania lub z innego dokumentu może wynikać, że przysługuje Ci pieniężna premia w pracy. Zasady przyznawania tego świadczenia powinny być jasne i obiektywne. Po spełnieniu określonych wymagań możesz dochodzić swoich roszczeń u pracodawcy lub przed sądem pracy, jeśli szef odmawia wypłaty premii.
- Byłeś obecny w pracy
Urlop wypoczynkowy nie powinien pomniejszać premii, ale zwolnienie lekarskie może wpłynąć na jej wysokość.
| Urlop wypoczynkowy – sprawdź, jakie masz prawa
Premia regulaminowa – o co musi zadbać pracodawca?
Pracodawca dysponuje swobodą w zakresie ustalania warunków premiowania. Może dowolnie ustalać kryteria, o ile np. nie dopuszcza się dyskryminacji. Warto zapoznać się z przepisami, na podstawie których nabywa się prawo do dodatkowego składnika wynagrodzenia.
Zasady premiowania mogą zostać określone w regulaminie wynagradzania, w umowie o pracę, w układzie zbiorowym pracy lub w oddzielnym regulaminie premiowania. Warunki powinny być opisane jasno i precyzyjnie. Można na przykład wskazać cele, które pracownik musi zrealizować, aby otrzymać dodatkowe świadczenie. Regulacje muszą określać maksymalną wysokość premii oraz okoliczności, które uzasadniają jej obniżenie. Ważne jest także ustalenie terminu wypłaty i trybu przyznawania premii. Regulamin premiowania tworzy pracodawca. Treść dokumentu należy skonsultować z organizacjami związkowymi, jeśli działają w danym zakładzie pracy.
Prawo dopuszcza możliwość wprowadzania nowych reguł wypłacania premii. Zmiana może zostać dokonana poprzez wydanie zarządzenia. Zmienione zasady wchodzą w życie automatycznie, jeśli są korzystniejsze niż poprzednie. Konieczne jest zawarcie z zatrudnionym porozumienia o zmianie umowy o pracę lub wręczenie wypowiedzenia zmieniającego, jeśli nowe zasady premiowania są mniej korzystne niż wcześniejsze. Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy skutkuje rozwiązaniem umowy, jeśli pracownik nie zaakceptuje nowych zasad (art. 42 par. 3 kodeksu pracy).
Dopuszczalne jest kwotowe lub procentowe określenie wysokości premii w umowie o pracę. Istotne, by pracodawca wskazał podstawę jej naliczenia.
Pracodawca nie musi tworzyć regulaminu premiowania, jednak jeśli taki dokument istnieje, konieczne jest wypłacenie dodatków do wynagrodzenia. Pracownicy mogą dochodzić swoich roszczeń przed sądem pracy, jeśli zatrudniający nie wypłacił premii pomimo spełnienia określonych warunków. Odmowa wypłacenia pensji lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi to wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Za jego popełnienie grozi kara grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
| Regulamin wynagradzania – ABC
Premia uznaniowa w umowie o pracę – za co można ją otrzymać?
Aby otrzymać nagrodę (premię uznaniową), nie trzeba spełniać wymagań, które są skonkretyzowane i podlegają weryfikacji. Nie występują również przesłanki, które prowadzą do obniżenia lub odebrania świadczenia. Zatem za co premia uznaniowa (nagroda) może być przyznana pracownikowi? Te okoliczności to np.:
- wzorowe wykonywanie obowiązków służbowych,
- inicjatywa w działaniu i podnoszenie wydajności oraz jakości pracy,
- wyraźne przyczynianie się do realizowania celów zakładu pracy.
Premia dla pracownika – w jakich zawodach możesz liczyć na dodatki do pensji?
Specyfika niektórych zawodów sprawia, że premie mogą stanowić znaczną część pensji. Chodzi o profesje takie jak:
- Kelner
Napiwek to rodzaj „premii”, która nie jest uwzględniona w regulacjach wewnątrzzakładowych. Jeśli pracujesz jako kelner/kelnerka, możesz liczyć na bonusy finansowe przyznawane przez klientów zadowolonych z poziomu obsługi. Kwota napiwku to zwykle ok. 10% wartości rachunku. Przykładowo, gdy klient zapłacił za posiłek 200 zł, Twój napiwek może wynieść ok. 20 zł.
- Handlowiec
Premia i prowizja handlowca to częste dodatki do wynagrodzenia. Możesz na nie liczyć np. wtedy, gdy realizujesz normy sprzedażowe wyznaczone na dany miesiąc lub kwartał. W 2017 r. znaczna część przedstawicieli handlowych otrzymywała premię w każdym miesiącu. Takie dodatki występowały m.in. w branży FMCG (79%).
- Pośrednik nieruchomości
Osoby sprzedające mieszkania i domy często otrzymują tzw. premię procentową, która stanowi np. 2-3% ceny danej nieruchomości. Prowizja może wynosić np. 8000 zł, jeśli cena lokalu to 400 000 zł, a pośrednik może liczyć na 2% prowizji. Sfinalizowanie dwóch transakcji w miesiącu to szansa na atrakcyjne wynagrodzenie.
| Doradca nieruchomości – obowiązki, wymagania i zarobki
- Pracownik produkcji
W przedsiębiorstwach produkcyjnych premie są często przyznawane na podstawie jasnych i obiektywnych kryteriów, takich jak terminowość, wydajność czy poziom realizacji celów zespołowych. Pracownik, który w danym okresie spełni wymagania, może liczyć na dodatek do wynagrodzenia. Stosunek płacy zasadniczej do premii może wynosić np. 80% do 20%.
- Konsultant call center
Efektywność stanowi istotne kryterium również w przypadku konsultantów telefonicznych, którzy sprzedają produkty albo usługi. Zawarcie kilku lub kilkunastu umów w ciągu tygodnia może sprawić, że pracownik otrzyma dodatek do wynagrodzenia. W 2017 r. 51% konsultantów regularnie uzyskiwało premie. Tak wynika z danych serwisu zarobki.pracuj.pl.
Wynagrodzenie i premia netto-brutto
Wysokość płacy widniejąca w umowie jest wyrażona w kwocie brutto. Od niej odlicza się składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Składki odprowadza się również od nagrody (wyjątek stanowi jubileuszowa nagroda w pracy). Wartość premii – w wielu przypadkach – także podlega oskładkowaniu, ponieważ dodatkowe świadczenie stanowi przychód. Nie trzeba płacić składek m.in. wtedy, kiedy pracownik dostał premię, przebywając na zwolnieniu lekarskim. Aby obliczyć, ile pieniędzy otrzymasz za swoją pracę, możesz skorzystać z kalkulatora wynagrodzeń Pracuj.pl.
Premia a urlop – co z wynagrodzeniem?
Premię regulaminową wlicza się do podstawy wynagrodzenia, od której zależy wysokość wynagrodzenia urlopowego, a także ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Wynika to z tzw. rozporządzenia urlopowego. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2000 r. (sygn. akt. I PKN 17/ 00, OSNP 2002/3/77) – nagroda nie jest brana pod uwagę.
| Premia uznaniowa a chorobowe – wpływ dodatkowych pieniędzy na wysokość zasiłku
Wiesz już, co to jest premia uznaniowa i czym różni się od regulaminowej. Sprawdź, czy szef nie zalega z wypłaceniem Ci tej drugiej, która ma charakter roszczeniowy. Jeśli tak, warto dochodzić swoich praw!