Czego dowiesz się z artykułu?
• Najniższa krajowa w Polsce – kto ją ustala?
• Jakie pozytywy niesie za sobą płaca minimalna?
• Płaca minimalna od 2009 roku – zestawienie
• Najniższa krajowa netto – jak obliczyć?
• Kogo obowiązuje minimalne wynagrodzenie miesięczne?
• Jak ustalana jest wysokość najniższej krajowej?
• Jaka jest płaca minimalna w przypadku wykonywania obowiązków służbowych w niepełnym wymiarze czasu pracy?
• Najniższa krajowa a premie
• Najniższa krajowa a świadczenia i dodatki
• Minimalne wynagrodzenie za pracę a kwota wolna od potrąceń
• Czy zmiana najniższej krajowej wymaga nowej umowy?
• Co robić, jeśli nie zarabiasz najniższej krajowej?
Wysokość najniższej krajowej w Polsce zmienia się każdego roku. Podstawę jej obliczenia stanowi ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2015 r. poz. 2008).
Najniższa krajowa w Polsce – kto ją ustala?
Zgodnie z przepisami wstępną propozycję wysokości najniższej krajowej ustala Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, a następnie przedstawia ją Radzie Ministrów. Organ sprawujący władzę wykonawczą, podejmując decyzję, kieruje się przede wszystkim prognozami dotyczącymi wzrostu cen w kolejnym roku kalendarzowym (wskaźnikiem inflacji).
Płaca może wzrosnąć dodatkowo o dwie trzecie realnego wzrostu gospodarczego. Dzieje się tak w przypadku, gdy dotychczasowa wysokość płacy minimalnej jest niższa od połowy średniej krajowej. Ten drugi warunek nie musiał jednak być spełniany od początku obowiązywania ustawy. Na przykład w roku 2007 stosunek najniższej krajowej do średniej krajowej wynosił 35%, a już w roku 2014 – 46% (70% i 92% połowy średniej).
Ustawa z 2002 roku określa wymogi co do wysokości minimalnej pensji w Polsce. Rząd poddaje ją pod głosowanie parlamentu i może zdecydować o wyższej kwocie, kierując się wskaźnikami rozwoju gospodarczego.
Z aktualnymi wskaźnikami, które są brane pod uwagę przy wyliczaniu średniej krajowej, zapoznasz się na stronie Głównego Urzędu Statystycznego.
Jakie pozytywy niesie za sobą płaca minimalna?
Choć minimalne wynagrodzenie budzi pewne kontrowersje wśród ekonomistów podważających zasadność i użyteczność takiego rozwiązania dla interesu społecznego, to istnieje wiele argumentów przemawiających za tym, że zagwarantowanie płacy minimalnej w pewnych obszarach przynosi korzyści. Międzynarodowa Organizacja Pracy, uzasadniając wprowadzenie płacy minimalnej, przedstawiła następujące cele, które miały zostać osiągnięte dzięki tej gwarancji:
- zlikwidowanie lub ograniczenie nadmiernej eksploatacji pracowników,
- przyczynienie się do ograniczenia problemu ubóstwa,
- zapewnienie ludziom dobrego poziomu życia,
- zagwarantowanie pracownikom równego wynagrodzenia za taką samą pracę,
- ograniczenie występowania konfliktów wśród współpracowników,
- przezwyciężenie niektórych szkodliwych praktyk konkurencyjnych,
- osiągnięcie stabilnej sytuacji ekonomicznej oraz przyspieszenie rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego.
Płaca minimalna od 2009 roku – zestawienie
Na przestrzeni ostatniej dekady dało się zaobserwować spore zmiany w wysokości wynagrodzenia minimalnego w Polsce. Najniższa krajowa w 2009 r. wynosiła 1276 zł brutto. Rok później – 1317 zł brutto. W następnych latach notowano kolejne wzrosty, a pensje najniższe wynosiły:
- minimalne wynagrodzenie 2011 – 1386 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2012 – 1500 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2013 – 1600 zł brutto,
- wynagrodzenie minimalne 2014 – 1680 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2015 – 1750 zł brutto,
- najniższe wynagrodzenie 2016 – 1850 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2017 – 2000 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2018 – 2100 zł brutto,
- najniższa pensja 2019 – 2250 zł brutto,
- minimalne wynagrodzenie 2020 – 2600 zł brutto,
- najniższe wynagrodzenie 2021 – 2800 zł brutto.
Najniższa krajowa netto – jak obliczyć?
Wynagrodzenie brutto to płaca całkowita jeszcze przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne. Po ich potrąceniu pracownik „na rękę” otrzymuje kwotę minimalną, która w 2021 r. wynosi 2061,67 zł (2199 zł dla pracownika do 26. roku życia). W przypadku stawki godzinowej jest to 13,37 zł.
Kogo obowiązuje minimalne wynagrodzenie miesięczne?
Aby móc otrzymywać płacę minimalną w Polsce, konieczne jest zatrudnienie w ramach umowy o pracę.
Przed rokiem 2017 uprawnienie to przysługiwało w pełni osobom pracującym przez co najmniej jeden rok. Do tego czasu pracownik musiał otrzymywać nie mniej niż 80% minimalnej płacy. Zmiany w przepisach dotyczących płacy minimalnej z 2017 r. spowodowały, że nawet nowo zatrudnionym osobom przysługuje wynagrodzenie w wysokości co najmniej 100% płacy minimalnej.
Jak ustalana jest wysokość najniższej krajowej?
W najniższej krajowej pensji uwzględnia się w szczególności następujące wynagrodzenia osobowe:
- pensję wynikającą z umowy o pracę,
- wynagrodzenie za dyżury (pełnienie pogotowia domowego),
- dodatki za szczególne kwalifikacje lub warunki pracy,
- prowizje z tytułu umowy o pracę,
- wynagrodzenie za czas nieświadczenia pracy (urlopowe, chorobowe, przestojowe, urlop dla poratowania zdrowia i inne),
- ekwiwalent za niewykorzystany urlop,
- premie i nagrody regulaminowe i uznaniowe,
- odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia i dodatki wyrównawcze,
- świadczenia nieodpłatne po przeliczeniu ich wartości, jak bony dla pracowników, jeśli nie są sfinansowane ze środków ZFŚS, świadczenia o charakterze deputatowym lub ich ekwiwalenty pieniężne.
Przy ustalaniu wysokości minimalnego wynagrodzenia nie wlicza się:
- dodatku za staż pracy (od 1 stycznia 2020 r.),
- wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach,
- nagrody jubileuszowej,
- odprawy emerytalnej i rentowej,
- dodatku do wynagrodzenia za pracę w nocy.
| Odbieranie nadgodzin – co warto wiedzieć?
Jaka jest polska płaca minimalna w przypadku wykonywania obowiązków służbowych w niepełnym wymiarze czasu pracy?
W przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, np. na pół etatu lub jedną czwartą etatu, płaca minimalna jest proporcjonalna do tego wymiaru. Osoba zatrudniona w pracy pół etatu może otrzymać pensję, której wysokość odpowiada połowie obowiązującej płacy minimalnej.
Najniższa krajowa a premie
Pracownicy zatrudnieni na etacie otrzymują nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale często także premie w różnej wysokości, w zależności od miesiąca. W przypadku gdy łączna wysokość pensji i premii jest niższa niż płaca minimalna, pracodawca musi uzupełnić wynagrodzenie do poziomu minimalnego. Nie może bowiem wypłacić pracownikowi mniej niż najniższa krajowa w Polsce.
Najniższa krajowa a świadczenia i dodatki
Z minimalną krajową w Polsce wiążą się różnego rodzaju świadczenia, które wzrastają lub maleją równolegle do zmian jej wysokości. Oto niektóre z nich:
- dodatek za pracę w nocy (dopłata do pensji dla pracujących w przedziale godzinowym: 22.00-7.00 wynosi 20% stawki godzinowej, zgodnie z art. 151 kodeksu pracy),
- wynagrodzenia za czas przestoju w firmie (nie mogą one być niższe od minimalnej krajowej),
- odprawy w przypadku zwolnień grupowych (odprawa nie może być większa niż 15-krotność n.k.),
- minimalne odszkodowanie za dyskryminację lub mobbing,
- niektóre dodatki i pensje dla pracowników służb mundurowych, sądów, administracji publicznej i uczelni państwowych.
Minimalne wynagrodzenie za pracę a kwota wolna od potrąceń
W przepisach prawa pracy została dokładnie ustalona maksymalna wysokość potrącenia z wynagrodzenia pracownika, które jest przeznaczane na opłacenie alimentów, długów lub zaliczek. Świadczenia alimentacyjne mogą zająć 3/5 pensji, a inne długi i zaliczki – jej połowę. Część wynagrodzenia za pracę nie jest jednak objęta potrąceniami. Jest to tzw. kwota wolna w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę, które przysługuje pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu przez komornika należności po prawomocnym wyroku sądowym,
- 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
- 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu kar pieniężnych.
| Ile komornik może zabrać z pensji?
Czy zmiana najniższej krajowej wymaga nowej umowy?
Pracodawca nie ma obowiązku podpisywania nowej umowy z pracownikiem w związku z podwyżką najniższej krajowej pensji. Jeśli łączna kwota wynagrodzenia (czyli pensja wynikająca z umowy o pracę i inne składniki) pracownika w danym miesiącu jest co najmniej równa wysokości ustawowego minimum, pracodawca spełnia obowiązek wypłaty minimalnego wynagrodzenia.
Co robić, jeśli nie zarabiasz najniższej krajowej?
Jeśli nie otrzymujesz wynagrodzenia osiągającego poziom najniższej krajowej w Polsce, możesz poprosić o pomoc Państwową Inspekcję Pracy. W uzasadnionych przypadkach zasądza ona kontrolę, a po potwierdzeniu nieprawidłowości pracodawcy grozi grzywna od 1 tys. do 30 tys. zł. Warto jednak poczekać z powiadomieniem PIP do miesięcznego rozliczenia. Jeśli bowiem pensja zasadnicza jest niższa, pracodawca może dołożyć do niej premię wyrównującą do aktualnego poziomu płacy minimalnej.
Najniższa krajowa w Polsce rośnie z roku na rok. Warto więc być w tym temacie na bieżąco!