Czego dowiesz się z artykułu?
• Jak zostać aktorem?
• Profesjonalne przygotowanie aktorów teatralnych – co daje?
• Umowy a gaże aktorów polskich
• Gaże aktorów teatralnych w różnych miastach
• Ile zarabia aktor, a ile aktorka?
• Ile zarabiają aktorzy w serialach i reklamie?
• Ile zarabiają aktorzy w przypadku odwołanego spektaklu?
• Wynagrodzenia dyrektorów instytucji kultury
Kariera aktora to dobry wybór dla utalentowanych, zdeterminowanych i wytrwałych osób. Adepci zawodu mierzą się z dużą konkurencją, stresem i niepewnością jutra. Ukończenie akademii teatralnej nie gwarantuje etatu w teatrze, ale często stanowi jeden z wymogów, jakie muszą spełniać kandydaci.
Jak zostać aktorem?
Warszawa, Łódź, Wrocław i Kraków – w tych miastach działają państwowe akademie teatralne. W największych polskich ośrodkach miejskich znajdują się także prywatne szkoły przygotowujące do zawodu aktora. To oznacza, że każdego roku rzesza młodych ludzi zdobywa dyplom i wyrusza na podbój teatrów, w których liczba wakatów jest mocno ograniczona. Angaż otrzymują nie tylko osoby posiadające dyplom. Zdarza się, że niektóre role odgrywają naturszczycy, którzy nie mogą posiadać wykształcenia kierunkowego np. z racji wieku. Przykładowo, śpiewający aktorzy, którzy wcielili się w główne role w musicalu „Romeo i Julia”, wystawionym w teatrze Studio Buffo, nie byli absolwentami uczelni o profilu artystycznym. Nina Major, która zagrała Julię, po raz pierwszy pojawiła się na scenie teatru Studio Buffo w wieku 21 lat. Obsadę wyłoniono podczas castingu.
Na scenie teatralnej można zobaczyć także starszych aktorów, którzy nie zdobyli wykształcenia kierunkowego. Do tego grona należą m.in. Tomasz Oświeciński, który gra w spektaklu „Prywatna klinika” oraz Katarzyna Cichopek, także mająca za sobą debiut teatralny. Naturszczycy znacznie częściej niż w teatrze pojawiają się na planach filmów i seriali telewizyjnych.
Profesjonalne przygotowanie aktorów teatralnych – co daje?
Choć dyplom ukończenia akademii teatralnej nie zawsze jest wymagany, absolwenci takiej uczelni posiadają umiejętności ułatwiające pracę na scenie. Studenci uczą się nie tylko gry aktorskiej i ruchu scenicznego, ale też analizy tekstu czy improwizacji. Zgłębiają wiedzę na temat historii, filozofii oraz innych dziedzin, które pomagają wniknąć w treść odgrywanej sztuki, a także zrozumieć rolę i wykreować postać.
| Czy studia zdeterminują moją karierę zawodową? Fakty i mity
Umowy a gaże aktorów polskich
Aktor teatralny często wykonuje obowiązki na podstawie umowy o pracę. Jednak zarobki, szczególnie początkujących i mniej znanych aktorów, są niezbyt imponujące. Jak czytamy w artykule „Ile zarabiają polscy aktorzy? Widełki są bardzo duże. Od 200 zł do 12 tys. za dzień zdjęciowy” na stronie film.wp.pl, młody aktor na etacie w teatrze może liczyć na stałą pensję w wysokości 1,5 do 2 tys. zł brutto. Bardziej doświadczeni aktorzy będący gwiazdami otrzymują na etacie teatralnym znacznie wyższe zarobki: od 5 do 6 tys. zł brutto. Wynagrodzenie Danuty Stenki za występy teatralne wynosi miesięcznie ok. 4,5 tys. zł brutto.
Podczas spektakli wyjazdowych organizatorzy zazwyczaj oferują aktorom umowy o dzieło za jeden występ. Z wyroku Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2017 r. (sygn. akt III UK 147/16) wynika, że aktorzy nie są twórcami, ale odtwórcami świadczącymi usługę, dlatego nie przysługują im zwiększone koszty uzyskania przychodu. Powinni wykonywać swoje obowiązki (np. w teatrze) na podstawie umowy-zlecenia, a nie umowy o dzieło. Zlecenie stanowi podstawę ubezpieczeń społecznych, dlatego od wynagrodzenia uzyskanego z tego tytułu odprowadza się składki ZUS. Ze względu na stanowisko przyjęte przez Sąd Najwyższy aktorzy odgrywający spektakle zarabiają mniej niż przed uprawomocnieniem wyroku.
Działacze Związku Zawodowego Aktorów Polskich radzą adeptom sztuki aktorskiej stworzenie opisu przedmiotu umowy o dzieło, który wskazuje nie na staranne działanie, ale na rezultat. Konrad Michalak, przedstawiciel ZZAP, radzi, by zawrzeć w kontrakcie takie sformułowanie:
Wykonawca zobowiązuje się wykonać na zamówienie Zamawiającego przedmiot umowy, mający charakter zamówienia, o wartości nieprzekraczającej wyrażonej w złotych równowartości kwoty 30 tys. euro, polegający na artystycznym wykonaniu utworu o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypełniającym kryteria twórczego i indywidualnego dzieła, obejmującym udział w próbach oraz spektaklach pt. … (http://zzap.aktorzy.org/4/aktualnosci/).
| Umowa o dzieło – na co zwrócić uwagę?
Gaże aktorów teatralnych w różnych miastach
Wynagrodzenie aktora teatralnego, poza rodzajem umowy, zależy od wielu czynników. Znaczenie ma m.in. lokalizacja teatru. Zarobki we Wrocławiu są wyższe niż np. w Opolu lub w innym mniejszym mieście. Liczy się także liczba spektakli, w których dana osoba wzięła udział. Za każde przedstawienie przysługuje dodatkowe honorarium, które dolicza się do podstawy pensji aktora. Z informacji opublikowanych przez Gazetę Wrocławską (9.03.2017 r.) wynika, że w 2017 r. aktorzy Wrocławskiego Teatru Lalek zarabiali ok. 2300-3100 zł brutto. Dodatkowo otrzymywali 180-220 zł brutto za każdy występ. Osoby zatrudnione we Wrocławskim Teatrze Pantomimy im. Henryka Tomaszewskiego otrzymywały gażę w wysokości 120-130 zł brutto za spektakl. Dostawały także pensję zasadniczą – ok. 2200 zł brutto miesięcznie.
Na wysokość stawek wpływa również renoma teatru oraz… aktora. Doświadczeni artyści o znanych nazwiskach przyciągają widzów, dlatego otrzymują atrakcyjniejsze płace niż młodsi koledzy „po fachu”.
Ile zarabia aktor, a ile aktorka?
Kolejną środowiskową tajemnicą, o której nie mówi się głośno, są niższe zarobki aktorek w porównaniu z wynagrodzeniami ich kolegów. W artykule film.wp.pl „Ile zarabiają polscy aktorzy? Widełki są bardzo duże. Od 200 zł do 12 tys. za dzień zdjęciowy” agentka gwiazd przyznała anonimowo, że stawki dla kobiet są zazwyczaj o 15-20% niższe. Podobne nierówności w świecie hollywoodzkich gwiazd wskazał ranking najlepiej zarabiających aktorów 2018 roku przygotowany przez magazyn „Forbes”. Scarlett Johansson, która znalazła się na pierwszym miejscu najlepiej zarabiających aktorek, zyskała 40,5 mln dolarów, podczas gdy George Clooney zarobił rekordową sumę 239 mln dolarów.
Ile zarabiają aktorzy w serialach i reklamie?
Większość polskich aktorów i aktorek decyduje się na inne niż teatr źródła dochodu. Etat, zwłaszcza w uznanym teatrze, jest artystyczną nobilitacją, ale nie wystarczy, aby zapewnić utrzymanie rodzinie. Nieporównywalnie wyższe stawki otrzymują zwłaszcza aktorzy o statusie gwiazd za role w serialach czy występy w reklamie. Jak podaje „Gazeta Wyborcza” (12.01.2015 r.), aktorka Teatru Narodowego Małgorzata Kożuchowska za jeden dzień na planie zdjęciowym serialu „Rodzinka.pl” zarabiała dwa razy tyle, co na etacie teatralnym: ok. 7 tys. zł.
Z kolei zarobki aktorów w reklamie mogą wynosić nawet kilkaset tys. zł za kampanie dla najbardziej znanych marek.
Ile zarabiają aktorzy w przypadku odwołanego spektaklu?
W przypadku spektakli odwołanych z różnych przyczyn, jak żałoba narodowa, choroba lub kontuzja aktora czy inne niespodziewane przypadki, wynagrodzenie jest wypłacane zgodnie z zasadami ustalonymi odrębnie w regulaminie pracy każdej instytucji kultury. W niektórych z nich, jak trójmiejski Teatr Wybrzeże, artyści i obsługa techniczna spektaklu otrzymują 50% wynagrodzenia, jeśli informacja o odwołaniu spektaklu pojawi się z wyprzedzeniem. W przypadku konieczności odwołania spektaklu na 2 godziny przed planowanym wystawieniem lub nagłego przerwania występu wszyscy pracownicy otrzymują pełną stawkę wynagrodzenia.
Wynagrodzenia dyrektorów instytucji kultury
Dyrektorami teatrów zostają np. krytycy lub aktorzy, którzy stanęli do konkursu. Spoczywa na nich obowiązek składania oświadczeń majątkowych. Dotyczy on także m.in. posłów i senatorów, marszałków województw, burmistrzów, wójtów, radnych itd. Osoby kierujące operami, filharmoniami czy teatrami, których działalność jest finansowana z budżetu państwa, mogą zostać zobligowane przez władze lokalne do składania corocznych oświadczeń majątkowych. Z takich oświadczeń wynika np., że Karolina Rozwód, dyrektorka Teatru Starego w Lublinie, w 2018 roku zarobiła z tytułu umowy o pracę 123 924,38 zł. Zbigniew Lisowski, dyrektor toruńskiego Teatru „Baj Pomorski”, w 2018 r. zarobił 104 555,44 zł.
| 8 zawodów przyszłości (nie tylko) dla humanistów
Pensja aktora to zwykle niestałe źródło dochodu, ale najlepsi i najpopularniejsi mogą liczyć na naprawdę duże kwoty. Warto wiedzieć, jakie!