Wykonywanie obowiązków służbowych - na podstawie umowy o pracę - musi odbywać się w ramach dobowych i tygodniowych norm czasu pracy. Praca ponad wymiar to nadgodziny, za które należy się czas wolny lub dodatek do normalnego wynagrodzenia. Istnieją limity godzin nadliczbowych. Ich przekroczenie jest naruszeniem przepisów.
Czas pracy – kp
W dziale VI kodeksu pracy znajdują się przepisy określające, jak długo i na jakich zasadach może pracować osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Ustawa jest dostępna w Internetowym Systemie Aktów Prawnych: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19740240141.
Normy czasu pracy
Dobowa norma czasu pracy to 8, a tygodniowa – 40 godzin. Dobowy wymiar może zostać przedłużony ze względu na system i rozkład czasu pracy obowiązujący danego pracownika. W takiej sytuacji powstają nadgodziny dobowe. Nadgodziny tygodniowe to przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy. To, że wystąpiły, można stwierdzić dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Konieczne jest wówczas dokonanie obliczeń, tzn.:
- odjęcie łącznej liczby nadgodzin dobowych od liczby godzin przepracowanych w danym okresie rozliczeniowym;
- odjęcie od uzyskanego wyniku iloczynu 8 godzin i liczby dni (od poniedziałku do piątku), w których wystąpiły nadgodziny,
- podzielenie wyniku przez liczbę pełnych tygodni przypadających w danym okresie rozliczeniowym.
Średniotygodniowa norma została przekroczona, jeśli wynik ostatniego działania jest wyższy niż 40. Wskazany sposób obliczania nadgodzin tygodniowych jest rekomendowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Co należy się za nadgodziny?
Za pracę w godzinach nadliczbowych należy się czas wolny, za który otrzymuje się normalne wynagrodzenie. Liczba przysługujących godzin zależy od tego, czy czas wolny jest udzielany na wniosek pracownika, czy pracodawcy. Wynosi:
- 1 godzinę wolną za 1 godzinę roboczą, jeśli pracownik wystąpił z wnioskiem;
- 1,5 godziny wolnej za 1 godzinę roboczą, jeśli pracodawca wyraził chęć zamiany.
Za pracę w godzinach nadliczbowych otrzymujemy pensję i dodatek, którego wysokość zależy od tego, kiedy przypadły nadgodziny.
Należy się nam 100% dodatku, jeśli godziny nadliczbowe wystąpiły:
- w porze nocnej,
- w niedziele i święta, które miały być dla nas dniami wolnymi od pracy,
- w dniu wolnym - udzielonym w zamian za przepracowaną niedzielę lub święto.
W innych przypadkach wysokość dodatku to 50% normalnej stawki.
Wynagrodzenie zasadnicze netto a praca w nadgodzinach
Za każdą godzinę nadliczbową pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie, na które składają się: płaca zasadnicza netto i dodatkowe stałe składniki pensji. Oprócz tego, możemy otrzymać dodatek lub czas wolny. Podstawę do obliczenia dodatku stanowi wyłącznie pensja zasadnicza, której wysokość jest wyrażona w stawce miesięcznej lub godzinowej. Wynagrodzenie za nadgodziny przysługuje za miesiąc, w którym wystąpiło przekroczenie norm czasu pracy. Pracodawca nie może wypłacić dodatku później, ponieważ zwłoka byłaby naruszeniem przepisów.