Czego dowiesz się z artykułu?
• Prawo pracy – nadgodziny i norma godzinowa
• Nadgodziny – jak liczyć?
• Nadgodziny w porze nocnej
• Nadgodziny w pracy w sobotę
Nadgodziny to czas spędzony w pracy poza zwyczajnymi godzinami na wyraźne polecenie pracodawcy. Zalicza się do tego również sytuacja, gdy pracodawca wiedział o tym, że pracownik zostaje dłużej w pracy, i nie wyraził sprzeciwu. Nie uznaje się jednak za nadgodziny dodatkowego czasu poza wymiar, który pracownik spędził w pracy z własnej inicjatywy i bez wiedzy pracodawcy.
Jeśli więc zdarza Ci się zasiedzieć w biurze godzinę lub dwie ze względu na nadmiar obowiązków, a Twój szef zdaje sobie z tego sprawę, dowiedz się więcej o tym, co o nadgodzinach mówi Kodeks pracy. To w końcu dodatkowy czas w pracy, za który powinieneś dostawać wynagrodzenie. Sprawdź, jak liczone są nadgodziny i na jakie wynagrodzenie (finansowe lub w formie urlopu) możesz liczyć.
Prawo pracy – nadgodziny i norma godzinowa
Czas pracy nie powinien być dłuższy niż 8 godzin w ciągu doby i 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Istnieje jednak możliwość przedłużenia dobowego wymiaru ze względu na system i rozkład czasu pracy obowiązujący danego pracownika. Nadgodziny w systemie równoważnym są traktowane inaczej, ponieważ norma w tym systemie może wynosić 12 godzin. Praca w nadgodzinach jest dozwolona tylko w dwóch przypadkach, tj. kiedy wynika:
- z konieczności prowadzenia akcji ratunkowej,
- ze szczególnych potrzeb pracodawcy.
Liczba nadgodzin w ciągu roku nie może być wyższa niż 150. Pracodawca ma prawo ustalić wyższy limit, który nie może przekroczyć 416 godzin, jednak zmiana musi zostać uwzględniona w umowie o pracę, regulaminie pracy lub układzie zbiorowym.
Kodeks pracy nadgodziny i przepisy z nimi związane zawiera w art. 129. Ustawa jest dostępna w Internetowym Systemie Aktów Prawnych.
Nadgodziny – jak liczyć?
Za pracę w nadgodzinach należy się normalne wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę oraz dodatek w wysokości 50% lub 100% stawki godzinowej. Jak płatne są nadgodziny? Dodatkowa stawka za nadgodziny to 100% w przypadku:
- nadgodzin w nocy,
- nadgodzin w niedzielę lub nadgodzin w święto (w dni, które nie są dla pracownika dniami pracy),
- nadgodzin w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto,
- nadgodzin po przekroczeniu tygodniowej normy czasu pracy.
W pozostałych sytuacjach wysokość dodatkowej stawki za nadgodziny to 50% stawki godzinowej. Obliczanie nadgodzin wymaga uwzględnienia wysokości wynagrodzenia składającego się z płacy zasadniczej oraz dodatkowych składników pensji, które mają stały charakter.
Rozliczanie podatku dochodowego od osób fizycznych – co warto wiedzieć?
Pracodawca może zdecydować się na udzielenie czasu wolnego. Jak liczone są nadgodziny w tej sytuacji? Sprawdź:
- 1 godzina wolna za 1 godzinę pracy – jeśli pracownik poprosi o zastąpienie dodatku czasem wolnym,
- 1,5 godziny wolnej za 1 godzinę pracy – gdy to pracodawca zaproponuje zamianę.
Czas wolny powinien zostać udzielony przed zakończeniem okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiły nadgodziny.
Pracodawca ma obowiązek ewidencjonowania czasu pracy pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Aby dowiedzieć się, jaka jest Twoja ilość nadgodzin w tygodniu, możesz poprosić szefa o udostępnienie ewidencji. Zgodnie z art. 149 kp zatrudniający powinien umożliwić Ci wgląd w zestawienie i wyliczanie nadgodzin.
Pozorna likwidacja stanowiska pracy – poznaj swoje prawa
Nadgodziny w porze nocnej
Oprócz normalnego wynagrodzenia i dodatku lub czasu wolnego za pracę w nadgodzinach w porze nocnej przysługuje również inny dodatek. Jego wysokość to 20% stawki godzinowej, która wynika z wymiaru płacy minimalnej obowiązującej w danym roku. Dodatek za pracę w porze nocnej należy się niezależnie od tego, czy pracownik przekroczył normy czasu pracy, czy nie. Pora nocna to 8 godzin przypadających pomiędzy 21:00 a 7:00. Zależnie od przepisów wewnątrzzakładowych może trwać też np. od 22:00 do 6:00.
Nadgodziny w pracy w sobotę
Pracodawca może nakazać pracownikowi przyjście do pracy w sobotę. W zamian za pracę w sobotę (bez względu na liczbę przepracowanych godzin!) zatrudnionemu przysługuje dzień wolny udzielony do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli udzielenie dnia wolnego jest niemożliwe, pracodawca powinien wypłacić podwładnemu wynagrodzenie za pracę w sobotę.
Ponadto, jeśli pracownik wykonywał pracę w wolną sobotę przez więcej niż 8 godzin, należy mu się z tego tytułu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy po przekroczeniu 8 godzin (art. 1511 § 1 pkt 2 kp). Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by pracownik również za te nadgodziny odebrał czas wolny zamiast wynagrodzenia.
Znajomość własnych praw jako pracownika, a zwłaszcza prawa dotyczącego nadgodzin, pozwoli Ci zyskać pewność w trakcie rozmów z pracodawcą o dodatkowym wynagrodzeniu. Pamiętaj – to pieniądze, które należą Ci się za Twoją pracę. Dowiedz się więcej o kwestiach związanych z wynagrodzeniem z innych artykułów w serwisie zarobki.pracuj.pl i bądź świadomy swoich praw.