Pracownik musi wykonywać swoje obowiązki średnio przez 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Gdy pracuje dłużej, ma prawo do rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych. Może być ona wyrażona w wynagrodzeniu lub czasie wolnym od pracy.
Praca w godzinach nadliczbowych – podstawa prawna
Wykraczanie poza normy czasu pracy jest możliwe wyłącznie w określonych okolicznościach (art. 151 kodeksu pracy: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19740240141). Praca w godzinach nadliczbowych jest dozwolona tylko wtedy, gdy wynika:
- ze szczególnych potrzeb pracodawcy,
- z konieczności prowadzenia akcji ratunkowej w celu ochrony ludzkiego życia i zdrowia, mienia lub środowiska;
- z konieczności usunięcia awarii.
Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 667/99, OSNP 2001/22/662) wynika, że szczególne potrzeby pracodawcy to potrzeby niecodzienne, które różnią się od tych związanych ze zwykłą działalnością. Pracodawca nie może zlecać pracy ponad wymiar niektórym grupom zatrudnionych, tzn.:
- pracownikom młodocianym,
- pracownicom w ciąży,
- osobom niepełnosprawnym,
- pracownikom sprawującym opiekę nad dziećmi, które nie ukończyły 4. roku życia.
Zatrudniony może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Za bezzasadną odmowę świadczenia pracy w nadgodzinach pracodawca ma prawo nałożyć na podwładnego karę porządkową. Ze względu na naruszenie obowiązków pracowniczych może również zwolnić go z pracy w trybie dyscyplinarnym.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie, a także specjalny dodatek (art. 151 kodeksu pracy). Jego wysokość zależy od tego, kiedy wystąpiły nadgodziny i wynosi:
- 100% stawki godzinowej – za każdą godzinę nadliczbową przypadającą w nocy, a także w niedziele i święta będące dla pracownika dniami wolnymi od pracy;
- 50% stawki godzinowej – za każdą godzinę nadliczbową przypadającą w pozostałych dniach.
Za przepracowane nadgodziny pracodawca może udzielić czas wolny. Za każdą godzinę nadliczbową należy się godzina wolna, jeśli pracownik poprosi o rekompensatę inną niż pieniężna. Wymiar wolnego czasu wzrasta do 1,5 godziny, jeśli zatrudniający zaproponuje zastąpienie dodatku za nadgodziny.
Wypłata brutto a netto – różnica
Wysokość zasadniczego wynagrodzenia za pracę i dodatków jest wyrażona w kwotach brutto. Chcąc ustalić wymiar płacy netto, musimy odliczyć składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe) i ubezpieczenie zdrowotne, a także zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zasady dokonywania obliczeń znajdują się w ustawach: o systemie ubezpieczeń społecznych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981370887) oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19910800350). Wyniki obliczeń można też uzyskać, korzystając z kalkulatora wynagrodzeń Pracuj.pl: https://zarobki.pracuj.pl/kalkulator-wynagrodzen/.