W umowie przedwstępnej strony zobowiązują się do nawiązania stosunku pracy w przyszłości. Dokument przygotowuje się wtedy, gdy w danej chwili zawarcie umowy o pracę jest niemożliwe, np. ze względu na kilkumiesięczny okres wypowiedzenia. Odstąpienie od umowy skutkuje koniecznością wypłaty odszkodowania. Dodatkowe zabezpieczenie to kara umowna.
Podstawa prawna zawarcia umowy przedwstępnej
Kodeks pracy nie przewiduje możliwości podpisania umowy, w której strony zobowiązywałyby się do zawarcia stosunku pracy. Przepisy regulujące kwestię zawierania umów przedwstępnych znajdują się w art. 389 i 390 kodeksu cywilnego (http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19640160093&type=3).
Treść dokumentu
Z inicjatywą zawarcia umowy przedwstępnej może wystąpić zarówno potencjalny pracownik, jak i pracodawca. Dokument zabezpiecza interesy obydwu stron. Zatrudniany ma pewność, że oferta pracy będzie aktualna, na przykład gdy upłynie okres wypowiedzenia obowiązujący go w aktualnym miejscu pracy. Zatrudniający zdoła uniknąć konieczności ponownego organizowania procesu rekrutacji, chcąc obsadzić wolne stanowisko.
W umowie przedwstępnej powinny znajdować się kluczowe elementy umowy przyrzeczonej (w tym przypadku umowy o pracę), tzn.:
- rodzaj pracy,
- miejsce jej wykonywania,
- wysokość wynagrodzenia adekwatna do rodzaju wykonywanej pracy i kwalifikacji pracownika (z wyszczególnieniem wszystkich składników pensji),
- wymiar czasu pracy.
W dokumencie można uwzględnić również przewidywany termin zawarcia umowy przyrzeczonej. Strony nie mogą domagać się zawarcia umowy o pracę po upływie roku od podpisania umowy przedwstępnej, ponieważ roszczenie wygasa.
Porozumienia zawierane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego nie mają ściśle określonej formy i treści. Umowę przedwstępną można zawrzeć ustnie lub na piśmie. Przygotowanie wersji pisemnej stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla stron. Dzięki niemu unika się nieporozumień. Można również rozstrzygać kwestie sporne, bez konieczności zwracania się do sądu – wystarczy powołać się na odpowiedni zapis w dokumencie.
Skutki odstąpienia od umowy przedwstępnej
Umowa przedwstępna chroni przede wszystkim pracownika, który na drodze sądowej może domagać się odszkodowania lub zawarcia umowy o pracę, jeśli pracodawca nie wywiąże się ze swoich zobowiązań w terminie. Maksymalna kwota, jaką może wyegzekwować niedoszły zatrudniony, to równowartość trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę, którego wymiar wskazano w umowie przedwstępnej. Tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1977 r. (I PZP 5/77, OSNC 1977/10/180). Odszkodowanie przysługuje również zatrudniającemu. Strony mogą przewidzieć w dokumencie kary umowne. Wysokość kary powinna być adekwatna do utraconych zarobków pracownika lub do kosztów poniesionych przez pracodawcę, np. w związku z przeprowadzeniem wieloetapowego procesu rekrutacyjnego. Pracownik może domagać się obniżenia kary, jeśli jej wysokość jest wygórowana. Roszczenie przedawnia się po upływie roku od zawarcia umowy.