Czego dowiesz się z artykułu?
• Zakaz konkurencji a kodeks pracy. Kiedy jest wymagana umowa?
• Zakaz konkurencji a umowa o pracę. W jaki sposób działa po wygaśnięciu stosunku pracy?
• Zakaz konkurencji a umowa-zlecenie. Czy jest to możliwe?
• Umowa lojalnościowa z pracownikiem. Jakie zapisy powinny się w niej znaleźć?
• Zakaz konkurencji a odszkodowanie. Na czym to polega?
• Zakaz konkurencji a motywowanie pracowników. Jak to wygląda w teorii i praktyce?
Umowa o zakazie konkurencji jest często postrzegana przez pracowników w sposób negatywny. Kojarzy się bowiem z dużymi karami, które grożą za złamanie ustalonych w klauzuli zasad i z koniecznością poszukiwania innego zawodu nawet po wygaśnięciu stosunku pracy. Jednak w rzeczywistości umowa lojalnościowa o zakazie konkurencji jest zabezpieczeniem dla dwóch stron – i pracodawcy, i pracownika.
Kontrakt menedżerski – plusy i minusy
Zakaz konkurencji a kodeks pracy. Kiedy jest wymagana umowa?
Wszystkie zasady dotyczące zakazu konkurencji są normowane przez Kodeks pracy. W rozdziale IIa (art. 101) znajdują się zapisy potwierdzające legalność tego rodzaju umów zawieranych między pracodawcą a pracownikiem.
Kiedy najczęściej jest wprowadzana umowa lojalnościowa o zakazie konkurencji? Pracodawcy mogą jej wymagać, gdy:
- pracownicy mają dostęp do poufnych danych firmy i informacji, które są bardzo istotne z punktu widzenia firmy (np. technologia wytwarzania produktu, firmowe know how),
- wkładają dużo środków finansowych i czasu w specjalistyczny rozwój pracowników.
W takich sytuacjach klauzula o zakazie konkurencji zabezpiecza interesy pracodawcy. Dzięki niej właściciel przedsiębiorstwa zyskuje pewność, że działania i umiejętności pracownika zostaną wykorzystane w tej firmie.
Zakaz konkurencji a umowa o pracę. W jaki sposób działa po wygaśnięciu stosunku pracy?
Zgodnie z Kodeksem pracy zakaz konkurencji może obowiązywać w trakcie trwania umowy o pracę, a także po jej wygaśnięciu. W tym wypadku również są brane pod uwagę nie tyle poufne informacje, co dane, których wypłynięcie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Dotyczy to m.in. znajomości kluczowych receptur produktów, bezpośrednich kontaktów do najważniejszych klientów itp.
Jeśli pracownik podpisze umowę o zakazie konkurencji, nie będzie mógł wykorzystywać informacji zdobytych w trakcie pracy. W innym wypadku grożą mu wysokie kary finansowe.
Zakaz konkurencji a umowa-zlecenie. Czy jest to możliwe?
Warto podkreślić, że Kodeks pracy reguluje zakaz konkurencji tylko w przypadku umowy o pracę, powołania, wyboru czy umowy spółdzielczej. To jednak nie znaczy, że klauzula konkurencyjna nie może być podpisana w przypadku umowy-zlecenia.
Zgodnie z artykułem 353 Kodeksu cywilnego istnieje generalna zasada zawierania swobody umów. To znaczy, że jeśli dwie strony (zleceniodawca i zleceniobiorca) wyrażają taką chęć, w umowie cywilnoprawnej może znaleźć się klauzula konkurencyjna. Musi ona spełniać tylko dwa warunki.
- Treść i cel klauzuli nie mogą być sprzeczne z naturą danej relacji.
- Zapis klauzuli nie może być niezgodny z zasadami współżycia społecznego.
Umowa lojalnościowa z pracownikiem. Jakie zapisy powinny się w niej znaleźć?
Aby umowa o zakazie konkurencji była ważna, musi być zawarta na piśmie i podpisana przez dwie strony – pracodawcę i pracownika lub zleceniodawcę i zleceniobiorcę. Brak umowy na piśmie jest równoznaczny z brakiem zakazu konkurencji.
W umowie powinny znaleźć się informacje takie jak:
- okres obowiązywania zakazu konkurencji,
- forma obowiązywania zakazu konkurencji (np. poprzez prowadzenie własnej działalności gospodarczej, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, realizację zleceń w ramach umowy-zlecenia, powołanie na stanowisko prezesa spółki lub pełnienie funkcji wspólnika spółki jawnej itp.),
- wysokość wynagrodzenia lub odszkodowania należnych pracownikowi, jeśli powstrzyma się on od działań konkurencyjnych,
- termin i sposób wypłaty wynagrodzenia lub odszkodowania za powstrzymanie się od działań konkurencyjnych,
- zasięg terytorialny obowiązywania zakazu konkurencji.
Warto mieć na względzie, że w umowie o zakazie konkurencji pracodawca nie ma prawa zabronić wykonywania wszelkiej działalności. Zakaz może dotyczyć jedynie aktywności, która jest konkurencyjna w stosunku do własnej działalności. Jeśli więc jesteś zatrudniony na etacie jako copywriter, nie możesz pisać tekstów na zlecenie dla innych podmiotów.
Umowa o zakazie konkurencji – czy muszę podpisać? To pytanie bardzo często zadaje sobie wielu pracowników, którzy otrzymali tego rodzaju dokument. Zgodnie z polskim prawem nie ma takiego obowiązku. Warto jednak mieć na względzie, że w takim wypadku może dojść do niepodpisania lub nieprzedłużenia umowy o pracę.
Niektórzy zastanawiają się też, jak ominąć zakaz konkurencji? Dużo zależy od tego, jak wygląda sytuacja między pracownikiem a pracodawcą. Według kodeksu zakaz konkurencji przestaje obowiązywać, gdy:
- ustanie przyczyna, która była podstawą nałożenia zakazu – ma to miejsce w sytuacjach, gdy posiadane przez pracownika informacje tracą swój dotychczasowy status,
- pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania.
W takich sytuacjach następuje wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji. Odbywa się to z mocy prawa, co znaczy, że ani pracodawca, ani pracownik nie muszą składać żadnych dodatkowych oświadczeń.
Przeczytaj też, co zrobić, jeśli pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia.
Zakaz konkurencji a odszkodowanie. Na czym to polega?
Umowa lojalnościowa o zakazie konkurencji, którą podpisuje pracownik, zobowiązuje go do powstrzymania się od działalności na rzecz konkurencji na określony czas po ustaniu stosunku pracy. Gdy umowa o pracę wygaśnie lub zostanie rozwiązana, wówczas pracodawca musi wypłacać byłemu pracownikowi odszkodowanie.
Umowa o zakazie konkurencji a odszkodowanie. Co warto mieć na względzie?
- W umowie musi znaleźć się zapis dotyczący wysokości odszkodowania oraz terminu i sposobu jego wypłaty. To bardzo ważny punkt zwłaszcza dla pracownika.
- Odszkodowanie – zakaz konkurencji: wartość rekompensaty nie powinna być niższa niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy.
Zakaz konkurencji a motywowanie pracowników. Jak to wygląda w teorii i praktyce?
Czy można mówić o motywowaniu pracowników w kontekście zakazu konkurencji? Istnieją przypadki, kiedy jest to uzasadnione. Dotyczą one m.in. sytuacji, kiedy pracownik przyjęty na dane stanowisko zdobywa specjalistyczną wiedzę, do której w innym wypadku nie miałby dostępu. Pracodawca, który oferuje podwładnemu możliwość zdobycia cennych umiejętności, inwestuje w jego rozwój:
- kupuje profesjonalne oprogramowanie,
- wysyła na kursy i finansuje je,
- zapewnia wsparcie mentorów i specjalistów.
Niewątpliwie ma to na celu zmotywowanie pracownika do zwiększenia swoich kompetencji. Jednocześnie przełożony ma prawo oczekiwać od zatrudnionego, że zdobyte w ten sposób kwalifikacje będzie on wykorzystywał do celów związanych z rozwojem przedsiębiorstwa.
Zawarcie umowy o pracę w sposób dorozumiany – ABC
Zanim zdecydujesz się na podpisanie umowy o zakazie konkurencji, przeczytaj dokładnie przedstawiony Ci dokument. Zapoznaj się uważnie ze wszystkimi zapisami i upewnij się, że są one zgodne zarówno z interesami firmy, jak i z Twoimi oczekiwaniami i potrzebami.